Kur'an-ı Kerim'i Okuma ve Anlama Adabı 1

İMAM GAZZALİ
“İHYA’Ü ULUMİ’D-DİN”
“KUR’AN OKUMANIN ADABI”


İmam Gazzali, meşhur eseri İhya’da “Kur’an Okumanın Adabı” bölümünde konuyu 4 (dört) başlık altında ele almaktadır.

Kur’an-ı Kerim’in ve Kur’an Ehlinin Fazileti
Kur’an-ı Kerim Tilavetinin Zahiri Edepleri
Kur’an-ı Kerim Tilavetinin Batıni Edepleri
Kur’an-ı Kerim’i Nakle Dayanmaksızın Kendi Görüşüyle Tefsir Etme ve Anlama


Aşağıda bu dört başlıktan ikincisi ve üçüncüsünün özetleri sunulmuştur:


Tilavetin Zahiri Edepleri


1. Kur’an okuyan kişinin hali hakkında: Abdestli olmak, kıbleye dönük olmak vb. hususlar.
2. Okumanın miktarı hakkında: Kur’an-ı Kerim’in hangi periyotlarda, hangi sıklıkla, ne kadar okunması gerektiği vb. hususlar.
3. Taksimat hakkında: Kur’an-ı Kerim’i, Ashab-ı Kiram gibi bölümlere (hizb) ayırıp okuma, nerede başlayıp nerede bırakacağını bilme vb. hususlar.
4. Kitabet hakkında: Kur’an-ı Kerim’in yazılması, noktalama işaretlerinin kullanımı vb. hususlar.
5. Tertil hakkında: Kur’an-ı Kerim’i tertil üzere (tane tane, anlamını düşünerek, anlamaya çalışarak) okumak vb. hususlar.
6. Okurken hüzünlenmek ve ağlamak hakkında: Kur’an-ı Kerim okurken niçin mahzun bir halde ve ağlamaklı okumak gerektiği vb. hususlar.
7. Ayetlere dikkat ederek, gereken davranışları sergilemek hakkında: Mesela secde edilmesi gereken yerlerde tilavet secdesi yapmak vb. hususlar.
8. İstiaze hakkında: Okumaya başlarken “euzubillahimineşşeytanirracim” diyerek, kovulmuş şeytandan Allah’a sığınmak vb. hususlar.
9. Açıkca okumak hakkında: Ses çıkararak ve anlaşılır bir şekilde okumak vb. hususlar.
10. Ahenkli ve güzel bir ses düzeni içinde okumak hakkında: Tecvid, sesini güzelleştirmek, teganni yapmak vb. hususlar.


Tilavetin Batıni Edepleri


1. Kelamın özünü, mahiyetini kavramak hakkında: Kelamın (Kur’an-ı Kerim) azamet ve yüceliğini anlamak vb. hususlar.
2. Ta’zim hakkında: Mütekellimin (Allah-u Teala) azamet ve yüceliğini idrak etmek için kalbi hazır tutmak ve ta’zimde kusur etmemek vb. hususlar.
3. Kalp huzuru hakkında: Kalp huzurunu ve anlama çabasını sadece kelam üzerine yoğunlaştırıp, sair şeylerden uzak durmak vb. hususlar.
4. Tedebbür hakkında: Ayetleri anlamlarıyla birlikte düşünmek, anlamaya, inceliklerini ve hikmetlerini kavramaya çalışmak.
5. Tefehhüm hakkında: Ayetlerde anlatılmak istenenlerin neler olduğu, mesela Allah’ın isim ve sıfatlarından bahseden ayetlerle neler anlatılmak istendiği, bu isim ve sıfatların derinliklerinde nelerin yattığını anlamaya çalışmak vb. hususlar.
6. Tahliye, Tecerrüd hakkında: Kur’an-ı Kerim’in sırlarına ve hikmetlerine ulaşmayı engelleyen şeylerden uzaklaşmak, bu konudaki manialardan tecerrüd etmek vb. hususlar.
7. Tahsis hakkında: Kur’an-ı Kerim’in hitaplarına kendini muhatap kabul edip, sanki her ayet bizzat kendisine nazil oluyormuş gibi okumak vb. hususlar.
8. Teessür hakkında: Okuma esnasında ayetlerde geçen durumlara göre kalbin şekillenmesi, okuyan kişinin okuduklarından etkilenmesi, yer yer korkması, sevinmesi, ağlaması, üzülmesi vb. hususlar.
9. Terakki hakkında: Kur’an-ı Kerim’i okuyan kimsenin okudukça halden hale girip, her aşamada mesafe kat’ederek yükselmesi, mesela kendi nefsinden değil de sanki bizzat Allah-u Teala’dan dinliyormuş gibi bir yükselmeye doğru çaba sarf etmesi vb. hususlar.
10. Teberri hakkında: Kur’an-ı Kerim’i okuyan kişinin kendi varlığına, gücüne, kudretine mağrur olmadan, nefsini temize çıkarmadan okuması, aczini, zayıflığını, Allah’a muhtaç oluşunu düşünerek okuması vb. hususlar.